آنچه درباره تاریخچه جودو باید بدانید
تاریخچهٔ جودو از زندگی مؤسس آن جدایی ناپذیر است. پایه‌گذار این هنر رزمی کانو جیگورو است ، کانو جیگورو بنیانگذار سیستم مدرن تربیت بدنی مدارس و دانشگاه‌های ژاپن در اواخر قرن نوزدهم (دوره میجی)، دانش آموز چندین سبک جوجیتسو همانند کیتو-ریو و تِنجین شین یو-ریو بود.
برخلاف ادعای کانو در کتاب خود با نام کودوکان جودو، که گفته بود پرتاب های جودو از سبک تنجین شین یو ریو جوجیتسو و اتمی وازای جودو از کیتو ریو جوجیتسو زاییده شده اند، جودو پرتاب های خود را از چندین سبک جوجیتسو وام دارد. ا
ز جمله این سبک ها، یوشین ریو، شیتن ریو، فوزن ریو، سوسویی شیتسو ریو، سکی گوچی ریو، تاکن اوچی ریو، میارو ریو، کیوشین ریو هستند. کانو نخستین فرد آسیایی بود که به عضویت کمیتهٔ بین‌المللی المپیک درآمد. کانو جیگورو در یک خانوادهٔ قدیمی و ثروتمند، با سابقهٔ طولانی در تولید و فروش ساکه در ناحیهٔ میکاگه واقع در منطقهٔ هیگاشی نادا در شهر کوبه زاده شد.
پدر کانو، جیروساکو مارِشیبا کانو، پسرخواندهٔ کاهن اعظم معبد شینتوییِ (ایزدکدهٔ) هیوشی بود که کسب و کار موروثی خانواده را انتخاب نکرد و در مقام یک روحانی ارشد شینتو زندگی اش را وقف امور مذهبی و آموزشی کرد.
او باور عمیقی به ارزش تحصیل و نیروی تعلیم و تربیت داشت و از ابتدا پسر سوم خود، جیگورو را برای کسب علم و معرفت به دست استادان بزرگی چون چوکوئون یاماموتو و شوسِتسو آکیتا سپرد. کانو در سن نه سالگی مادر خود، ساداکو کانو را از دست داد و همان سال پدر، خانواده را به توکیو منتقل کرد.
کانوی جوان در مدارس خصوصی ثبت نام کرد و از ابتدا معلم خصوصی زبان انگلیسی داشت. در سال ۱۸۷۴ برای پیشرفت در مهارتهای زبان انگلیسی و آلمانی به مدرسه‌ای تحت مدیریت اروپایی‌ها فرستاده شد. در آن زمان استاد کانو تنها ۱٫۴۷ متر قد و ۴۱ کیلو وزن داشت.
روزی، بایسِی ناکای، یکی از دوستان خانواده که پیشتر عضو محافظین شوگون نیز بود، دربارهٔ جوجیتسو به عنوان بهترین شکل تمرین بدنی صحبت می‌کرد. پس از آن برخی از فنون جوجیتسو را برای کانوی جوان اجرا کرد و به او نشان داد که با هنر چیرگی بر نیروها و درک لطافت و ظرافت فنون قدیمی جوجیتسو، چگونه یک شخص کوچک اندام نیز می‌تواند بر حریفی تنومند و بلندقد پیروز شود.
این چنین بود که چشمهٔ جودو از دل صخرهٔ کهنسال جوجیتسو جوشید. کانو جیگورو در سال ۱۹۳۸ هنگام بازگشت از سفر کاری خود به مصر با کشتی هیکاوا مارو، در اثر ابتلاء به ذات الریه درگذشت.
همچنین بنیانگذار جودوی ایران “دکتر مهرداد حسن زاده” می باشد.
درجات فنی جودو
طبق قوانین جدید فدراسیون جودو، ورزشکاران این رشته دیگر از درجات مبتنی بر «کیو» استفاده نخواهند کرد و بجای آن با توجه به رنگ کمربند ها رده‌بندی خواهند شد؛ این رده‌ها از پایین به بالا به‌ترتیب شامل کمربندهای سفید، زرد، نارنجی، سبز، بنفش، قهوه‌ای و مشکی خواهند بود؛ که عنوان سنسی به کمربند مشکی از دان یک تا دان چهار (کمربند با رنگ سیاه) و شی هان (استاد ارشد) از دان پنج تا دان هفت (کمربند با رنگ سفید و قرمز) و هانشی از دان هشت تا نه (کمربند با رنگ کمربند قرمز) اطلاق می‌گردد. در اصل جودو ۱۲ دان داشت اما استاد جیگارو کانو فقط تا دان ۱۰ آموزش داد.
احترام و منش پهلوانی در جودو
شیهان کانو جیگورو از نخستین روزهای آموزش جودو در معبد اِیشوجی تا تاسیس و گسترش سازمان “کودوکان جودو” در توکیو، دو ستون فلسفی جودو را این طور معرفی می کرد:
Seiryoku-Zenyo (سِیریوکو ذِنیو) : استفاده بهینه از نیرو و انرژی برای کسب بهترین و پاک ترین نتیجه ممکن
Jita-Kyoei (جیتا کیواِی) : نفع متقابل و دوطرفه، هم برای خود و هم برای دیگری (حریف، خانواده، جامعه)
بنابراین، یکی از اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین اصولی که در جودو حاکم است، احترام به ارشد و پیشکسوت و رعایت ادب و رفتار انسانی در دوجو (محل تمرین/باشگاه)، جامعه و خانواده است؛ شیهان کانو جیگورو در این امر بسیار حساس و سختگیر بود و همواره به شدت تلاش می‌کرد که ابتدا از لحاظ اخلاقی و روحی هنرجویان خود را تربیت کند و سپس به تربیت بدنی و رزمی آن‌ها بپردازد چرا که خود نیز در دوران تمرین مکاتب قدیمی جوجیتسو، بر طبق اصول و آداب سختگیرانه و باستانی جنگجویان سامورایی پرورش یافته بود. او همواره در زمان سالمندی نیز به طور مداوم به شاگردان ارشد خود مسئله اخلاق و منش انسانی را یادآوری و تاکید می‌کرد و به آنان خاطرنشان می‌نمود که در آینده نیز به شاگردان خود این ارزشهای اساسی را انتقال دهند.
فنون در جودو
فنون جودو در سه بخش فنون پرتابی ( ناگه وازا )، فنون خاک ( کاتامه وازا یا نه وازا ) و فنون ضربه‌ای ( آتِمی وازا ) قرار می‌گیرند . فنون آتمی وازا « ضربه به نقاط حیاتی و حساس » فقط در فرم های کاتا و آموزش های دفاع از خود بویژه به بانوان آموزش داده می شوند و در تمرینات ورزشی و رقابتی جودو بکار نمی روند . فنون ( آتمی وازا ) از مکتب تن شین شین یو ریو جوجیتسو سرچشمه گرفته اند .
فنون پرتابی (ناگه وازا)
این دسته شامل ۶۷ تکنیک پرتابی است که از مکتب کیتو ریو جوجیتسو سرچشمه گرفته اند . این فنون شامل دو گروه فنون پرتابی سرپا ( تاچی وازا ) و فنون قربانی ( سوتِمی وازا ) می‌شود. در فنون قربانی، اجراکنندهٔ فن ( توری ) با افت بدن خود به سمت پهلو یا عقب همراه با دریافت‌کنندهٔ فن ( اوکه ) او را پرتاب کرده یا به خاک می‌زند. این گروه دارای دو دستهٔ فنون قربانی یا افت به سمت عقب ( ماسوتِمی وازا ) و فنون قربانی به پهلو ( یوکوسوتِمی وازا ) است. فنون سرپا نیز برحسب بخش کلیدی بدن در اجرای فن به سه زیر مجموعه تقسیم می‌شوند:
- آشی وازا ( Ashi-waza ): فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با “پا
( آشی ) ” اجرا می شود
- ته وازا ( Te-waza ) : فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با “دست ( ته )” اجرا می شود .
- کُشی وازا ( Koshi-waza ) : فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با “چرخش کمر ( کُشی ) و مفاصل رانی” اجرا می شود .
فنون گلاویزی در خاک ( کاتامه وازا یا نه وازا )
این فنون دارای سه زیرمجموعه می‌باشند و از مکتب تن شین شین یو ریو جوجیتسو سرچشمه گرفته اند .
- اوسائه کُمی وازا ( Osaekomi-waza ) : فنون مهار و کنترل حریف
- شیمه وازا ( Shime-waza ) : فنون خفه یا بیهوش کردن
” کانستسو وازا ( Kansetsu-waza ) : فنون قفل مفصل آرنج . قفل های مفاصل دیگر در تمرین و مسابقات جودو ممنوع هستند و فقط در فرم های کاتا آموزش داده و تمرین می شوند .
